ژاویز
افسردگی فصلی و راه درمان آن
بـهتـر اسـت بدانیــد افسرگی فصلــی یکی ازانواع افسردگی ها مـي بــاشد کـه اختلال عاطفی فصلــی (Seasonal Affective Disorder) بـه آن اطلاق مـي شود.نشونه های ایــن اختلال اکثر اوقات در پایـان فصل پاییز و شروع فصل زمسـتـان، زمـانی کـه روزها کوتـاه تـر نسبت بـه بقیه روز های سال اسـت اتفاق مـي افتد. در ایــن زمـان فرد بـه صورت بــالــیــنی دچار افسردگی، کج خلقی بــارز،خواب آلودگی شدیــد، تحریک پذیری و خسـتگی مفرط مـي شود. یک نوع نادر افسرگی فصلــی در تـابسـتـان اتفاق مـي افتد. مـا در ایــن بـه توضیح ایــن مسئله مـي پردازیم.
افسردگی فصلــی چیسـت؟
افسردگی فصلــی کـه بـه آن اختلال عاطفی فصلــی (SAD) نیز مـي گویــند، نوعی اختلال خلقی اسـت کـه مشابـه افسردگی اساسی مـي بــاشد. بــا ایــن تفاوت کـه اين نوع افسردگی در طول مـاه های زمسـتـان و پاییز زمـانی كه نور خورشيد كمتـر اسـت ظاهر مـي شود و معمولا سالــی یک بــار بـرای فرد رخ مـي دهد. ایــن اختلال بــاعث نوسانات خلقی فرد مـي شود و گاهی ممکن اسـت تـا بـهار و یـا تـابسـتـان هم ادامه پیــدا کند.
در بـرخی اقليم ها علائم خلقی اختلال افسردگی فصلــی تبديل بـه يك اختلال جدی مـي شود؛ كه شكل خفيف تـر آن در مناطق دارای چهار فصل اقليمـي (بـهار، تـابسـتـان، پاييز و زمسـتـان) بــا نام “افسردگی زمسـتـانی” طبقه بندی مـي شود. علائم افسردگی زمسـتـانی از اواخر پائيز و هنگامـي كه مدت روشنايی روز كمتـر مـي شود، بـروز مـي كند و تـا اواخر زمسـتـان و اوايل بـهار پا بـرجا مـي مـاند و بــا نزديك شدن بـه تـابسـتـان كاهش مـي يابد.
علائم افسردگی فصلی
علائم افسردگی فصلــی :
اختلال افسردگی فصلــی بيشتـر در مناطقی از كره زمين كه دارای عرض جغرافيايی بــالاتـری هسـتند و نور آفتـاب كمتـری دارند وجود دارد. علائم افسردگی فصلــی در زمسـتـان بـه شرح زیر اسـت:
1- پاییــن بودن سطح انرژی
2- مشکل در تمرکز و هوشیـاری
3- احساس کسالت، خسـتگی و کاهش کارایی در روز
4- افزایش اشتها، وزن و مـيل بـه مصرف کربوهیــدرات
5- تمـایل بیشتـر بـه تنهایی
6- افزایش خواب‌آلودگی و بـهم خوردن ریتم خواب
7- کاهش علاقه و عدم لذت بـردن از انجام کارهای روزانه
علاوه بـر اختلال افسردگی فصلــی در زمسـتـان، نوع دیگر اختلال افسردگی فصلــی وجود دارد کـه در تـابسـتـان رخ مـي دهد امـا شیوع آن بسیـار اندک اسـت. علائم افسردگی فصلــی در تـابسـتـان بـه شرح زیر اسـت :
1- اضطراب و بی قراری
2- بی خوابی
3- کاهش اشتها و کاهش وزن
4- پرخاشگری و رفتـار خشونت آمـيز
افسردگی فصلی در کودکان
عوامل تـاثیر گذار بـر افسردگی فصلــی :
در ادامه عواملــی کـه خطر ابتلا بـه افسردگی فصلــی را افزایش مـي دهند، آورده شده اسـت:
جنسیت: زنان بیش از مردان در خطر ابتلا بـه ایــن بیمـاری هسـتند.
سن: احتمـال ابتلا بـه ایــن بیمـاری در جوانان بیش از مـيـانسالان اسـت.
منطقه جغرافیـایی: افرادی کـه در مناطق سردسیر و در عرض جغرافیـایی بــالاتـر زندگی مـي کنند، بـه دلــیل ایــنکـه کمتـر در معرض نور خورشیــد هسـتند احتمـال بیشتـری دارد کـه دچار ایــن اختلال شوند.
سابقه خانوادگی و فردی: وجود بیمـاری افسردگی اساسی و یـا اختلال دوقطبی در خود فرد یـا خانواده او احتمـال ابتلا بـه ایــن نوع افسردگی را نیز افزایش مـيــدهد. چرا کـه هم نقش ژنتیک و هم نقش خانواده افسرده پرور پررنگ مـي شود.
پيشگيري از افسردگی فصلــی :
اگر احساس مي‌كنيد داراي بـرخي علائم اين بيمـاري هسـتيد، بـه پزشك متخصص مراجعه كرده و مورد آزمـايش قرار بگيريد. اگر تشخيص داده شد كه شمـا مبتلا بـه اين نوع افسردگي هسـتيد، مي‌توانيد از نكات زير اسـتفاده و كاري كنيد كه اين بيمـاري مجدد در شمـا بـروز نكند:
سعي كنيد تـا آنجا كه مي‌توانيد در طول روز، وقت خود را در بيرون از خانه صرف كنيد. حتي اگر آسمـان ابـري اسـت بــاز هم اين كار را انجام دهيد؛ چراكه نور خورشيد بــاز هم در آسمـان وجود دارد و مي‌توانيد از فوايد آن بـهره‌مند شويد. يك رژيم غذايي متعادل، سرشار از ويتـامين و مواد معدني اسـتفاده كنيد. اين كار انرژي بيشتـري بـه شمـا مي‌دهد و همچنين تمـايل شمـا بـه غذاهاي شيرين و نشاسـته‌دار را كاهش مي‌دهد.
سعي كنيد حداقل سه روز در هفته بـه مدت 30دقيقه ورزش كنيد.بـراساس پژوهش ها انجام ورزش منظم مـي تواند تـا 12 درصد از بـروز افسردگی ناشی از تغییر فصل بکاهد، تمریــن های ورزشی سبب افزایش تـرشح مـاده اندروفیــن و سایر مواد شیمـيـایی مفیــد در بدن مـي شوند کـه سبب ایجاد آرامش، کاهش احساسات منفی و مثبت اندیشی در افراد مـي شود. در صورت نياز: در مـاه‌هاي زمسـتـان بــا يك‌مشاور در ارتبــاط بــاشيد. در فعاليت‌هاي گروهي شركت كرده و ارتبــاط خود را بــا جمع قطع نكنيد. در طول زمسـتـان، اين امر كمك چشمگيري بـه شمـا مي‌كند.
افسردگی فصلی
علل بـروز افسردگی فصلــی :
اگر چه دلایل افسردگی فصلــی همچنان ناشناخته اسـت، امـا تحقیقات دلایل زیسـت شناختی نشانه های ایــن اختلال را یـافته اسـت:
سروتونیــن :
سروتونیــن نوعی مـاده انتقال دهنده عصبی در مغز اسـت کـه منجر بـه انتقال پیـام های عصبی مـيشود. ایــن مـاده در بسیـاری از فعالــیت های بدن بـه خصوص حالت عاطفی افراد تـاثیر دارد. هنگامـي كه نور از طريق چشم ها عبور مـي كند و بـه مغز مـي رسد، مـاده سروتونين در بــافت عصبی رها مـي شود. در طول پاييز و زمسـتـان، روشنايی روز كمتـر از بـهار و تـابسـتـان اسـت و اين امر بــاعث پايين آمدن سطح سروتونين در بدن مـي شود.
ملاتونیــن :
ملاتونیــن هورمونی اسـت کـه در شب تـرشح مـي شود و در بـه خواب رفتن مـا تـاثیر بسزایی دارد. افزایش تـاریکی در زمسـتـان بــاعث افزایش تـرشح ملاتونیــن در بدن شده و منجر بـه خواب آلودگی، بی حوصلگی و کسل شدن مـيشود. بـه نظر مـيرسد اين دو مـاده در تعامل بــا هم، يعنی كمبود سروتونين كه بــاعث همـاهنگی و همكاری سلول های عصبی مـي شود و افزايش ملاتونیــن كه بدن را بـه حالت خواب مـي بـرد، بــاعث اختلال افسردگی فصلــی مـي شوند.
درمان افسردگی فصلی
درمـان اختلال افسردگی فصلــی :
بـرای درمـان اختلال افسردگی فصلــی چند روش متفاوت وجود دارد کـه هر کدام بـه تنهایی و یـا در تعامل بــا هم مورد اسـتفاده قرار مـي گیرند. از جمله روش های درمـان افسردگی مـي توان بـه موارد زیر اشاره داشت:
دارو درمـانی :
دارو های ضد افسردگی مـانند SSRI در درمـان ایــن اختلال بـه کار مـي رود و مـي تواند بــاعث بـهبود خلق فرد شود. بــا توجه بـه ایــن کـه هر دارویی عوارض خاص خودش را دارد و از طرفی نحوه پاسخدهی هر شخص بـه داروها متفاوت اسـت، مشاوره افسردگی گزیــنه مناسبی بـرای یـادگیری مهارت هایی سـت کـه خودتـان بـه صورت فعال بـه مبــارزه بــا افسردگی بپردازیــد.
شناخت-رفتـار درمـانی :
هدف اصلــی درمـان شناختی رفتـاری افسردگی، تمرکز بـر مشکلات جاری فرد، تغییر افکار و رفتـارهای ناکارآمد او سـت. طی ایــن درمـان بـه افراد کمک مـيشود تـا نگاهی واقع بیــنانه تـر بـه وقایع زندگی داشته بــاشند و بـه دنبــال راه حل مساله خود بــاشند. ایــن تغییر نحوه تفکر بــاعث بـهبود خلق و رفتـار افراد مـي شود و امـيــد از دسـت رفته آنها را بـرمـي گرداند.
نور درمـانی مصنوعی :
همـان طور کـه در قسمتهای قبل ذکر شد افسردگی فصلــی، نوعی افسردگی اسـت كه در طی زمسـتـان کـه روز ها کوتـاهتـر اسـت و نور آفتـاب کمتـری وجود دارد، ظاهر مـي شود. بنابـرایــن ارتبــاط نزدیکی بیــن ایــن اختلال و کمبود در معرض نور مسـتقیم خورشیــد قرار گرفتن وجود دارد. در ایــن نوع درمـان بـرای كاهش علائم خلقی اختلال افسردگی فصلــی، فرد در معرض نور آفتـاب و يا طول موج خاصی از نور بــا اسـتفاده از ليزر، لامپ های فلورسنت، لامپ های دی كرونيك و يا لامپ های بسيار روشن قرار مـي گیرد. قرار گرفتن در معرض نور یـا بـرای یک مدت زمـان خاص و یـا در بـرخی موارد، در يك زمـان خاص از روز تجويز مـي شود. درمـان بــا نور یکی از رایجتـریــن درمـان ها در ایــن نوع اختلال اسـت.
مراجعه بـه روانشناس :
اگر احساس کردیــد ممکن اسـت علائم اختلال افسردگی فصلــی را داشته بــاشیــد، مشاوره روانشناسی ایــن امکان را فراهم مـي کند تـا تحت جلسات درمـان حرفه ای قرار بگیریــد. زیرا افسردگی، اختلالــی سـت کـه در صورت عدم درمـان امکان مزمن شدن آن وجود دارد. عاملــی کـه اثرات منفی آن زندگی تـان را بـه شدت مختل مـي کند.
سخن پایانی :
همانطور که مشاهده کردید افسردگی فصلی دلایل مختلاف بسیاری دارد که ممکن اسن گریبانگیر ما شود. بهترین راه داشتن سبک زندگی سالم است و در موارد شدید مراجعه به فرد متخصص.
مطالب مرتبط :
