درمان کم خونی در بارداری

کم خونی در بارداری

کم خونی وضعیتی است که در آن گلبول های قرمز به میزان کافی برای حمل اکسیژن به بافت های بدن وجود ندارد. زمانی که بافت ها مقدار مناسبی از اکسیژن را دریافت نکنند، تعداد زیادی از اعضا تحت تاثیر قرار می گیرند.

کم خونی در بارداری موضوع مهمی است، چرا که ارتباط مستقیمی با کم بودن وزن نوزاد، تولد زود هنگام نوزاد و فوت مادر دارد. در واقع خطر ابتلا به کم خونی برای زنان باردار بیشتر می باشد. زیرا در دوران بارداری بدن خون بیشتری تولید می‌کند، تا نیاز بدن‌تان را فراهم کند.

اگر به میزان کافی آهن و سایر مواد مغذی را دریافت نکنید، این احتمال وجود دارد که بدن شما نتواند مقدار گلبول قرمز لازم برای این افزایش حجم خون را تولید کند و کم خون شوید.

کم خونی باعث احساس خستگی و ضعف می شود. اما اگر کم خونی در بارداری شدید باشد می تواند عوارض شدیدی را به دنبال داشته باشد.

با این حال اگر به کم خونی در بارداری به سرعت رسیدگی شود، به راحتی قابل درمان است و به شکل خفیف نمایان می شود. در ادامه می توانید با انواع، علل، علائم، و درمان کم خونی در دوران بارداری آشنا شوید.

 

انواع کم خونی در بارداری

بیش از 400 نوع مختلف کم خونی وجود دارد، ولی برخی در بارداری رایج تر می باشند. انواع کم خونی که در بارداری بیشتر مشاهده می شوند، شامل موارد زیر می باشد:

کم خونی ناشی از فقر آهن:

تخمین زده‌ می‌شود 15 تا 25 درصد از کل زنان مبتلا به کم خونی، به این نوع از ‌‌‌کم خونی دچار باشند. این نوع ‌‌‌کم خونی از جمله مهم‌ترین و شایع‌ترین علل ‌‌‌کم خونی در دوران بارداری محسوب‌ می‌شود.‌‌

75 درصد از کل ‌‌‌کم خونی‌‌‌‌ها در زنان باردار نیز ناشی از این نوع ‌‌‌کم خونی است. در دوران بارداری جنین از گلبول‌های قرمز مادر برای رشد و نمو کمک می‌گیرد.

اگر مادر گلبول قرمز اضافه در مغز استخوان ذخیره داشته باشد، جنین‌ می‌تواند از آن استفاده کند. ولی اگر آهن کافی در بدن مادر نباشد، بدن مادر برای تولید آهن اضافی به زحمت‌ می‌افتد و این موضوع باعث ضعف بدنی و کاهش مقاومت سیستم ایمنی در برابر عفونت‌‌‌‌ها خواهد شد.

کم‌خونی ناشی از فولات:

این نوع ‌‌‌کم خونی نیز در دوران بارداری شایع است. فولات ویتامین محلول در آب است که بدن برای تولید سلول‌های جدید از جمله گلبول‌های قرمز به آن نیاز دارد. این ویتامین به طور طبیعی در خوراکی‌هایی نظیر سبزیجات برگ سبز و مرکبات یافت می‌شود.

زنان در دوران بارداری به فولات بیشتری نیاز دارند. اما گاهی اوقات میزان فولات مورد نیاز را از طریق رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه بدن نمی‌تواند گلبول قرمز کافی برای اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن تولید کند. به همین علت مکمل‌های فولات به نام فولیک اسید در بازار موجود است.

کمبود فولات با انواع نقایص تولد مانند ناهنجاری لوله عصبی (اسپاینابیفیدا) و کاهش وزن هنگاه تولد ارتباط مستقیمی دارد.

کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین B12:

ویتامین B12 نقش مهمی در ساخت گلبول‌های قرمز خونی دارد و کمبود آن باعث نوعی ‌‌‌کم خونی به نام مگالوبلاستیک‌ می‌شود. از جمله غذاهای غنی از ویتامین B12‌ می‌توان به لبنیات، تخم مرغ، ماهی و گوشت قرمز و مرغ اشاره کرد که بهتر است در برنامه غذایی روزانه گنجانده شود. کمبود این ویتامین در دوران بارداری منجر به زایمان زودرس‌ می‌شود.

 

عواملی که احتمال ‌‌‌کم خونی را در بارداری افزایش‌ می‌دهند

راه های درمان کم خونی در بارداری

اگر چه تمام زنان در معرض ابتلا به ‌‌‌کم خونی هستند، ولی برخی عوامل این احتمال را افزایش‌ می‌دهند. از جمله:

• چند قلو زایی
• بارداری‌های پشت هم در فاصلهٔ زمانی کوتاه
• استفراغ زیاد به علت کسالت صبحگاهی
• بارداری در سنین کم یا نوجوانی
• نخوردن غذاهای غنی از آهن
• کم خونی قبل از بارداری

 

علل کم خونی در بارداری

علت کم خونی در بارداری، به تعداد گلبول های قرمز تولید شده در بدن و میزان سلامتی آن ها مربوط می شود. کاهش سطح هموگلوبین در بارداری به علت افزایش بیشتر حجم پلاسما در مقایسه با حجم گلبول قرمز می باشد.

در طول سه ماهه دوم بارداری، بیشترین تفاوت بین سرعت های افزایش حجم پلاسما و گلبول های قرمز مشاهده می شود. در ادامه عواملی که گلبول های قرمز را تحت تاثیر قرار می دهند و سبب کم خونی می شوند عبارتند از:

• کمبود آهن: در رژیم غذایی به علت مصرف نکردن مواد غنی از آهن یا عدم توانایی بدن در جذب آهن مصرف شده، سبب کمبود آهن می شود.
•  بارداری: آهنی که در بدن زن تولید شده است برای افزایش حجم خون او مورد نیاز است. بدون مکمل های آهن، آهن کافی برای تامین منابع خون برای رشد جنین وجود ندارد.
• خونریزی شدید به دلیل قاعدگی: زخم یا اهدا خون باعث می شوند گلبول های قرمز سریع تر از این که تولید شوند از بین بروند.

حتما بخوانید:
 در سه ماه دوم بارداری چه چیزهایی بخوریم؟

علائم کم خونی در بارداری

مهم ترین علائم کم خونی در بارداری

علائم آنمی در بارداری شامل موارد زیر است:

• خستگی
• ضعف
• رنگ پریدگی
• ضربان قلب نامنظم
• تنگی نفس
• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• دست و پاهای سرد
• سردرد
• تمایل به خوردن وسایل غیر غذایی مانند خاک، خاک رس یا ذرت

علاوه بر آن، زنان با ابتلا به آنمی در بارداری ممکن است هیچ یک از این علائم را تجربه نکنند. خوشبختانه، آزمایش خون برای تشخیص کم خونی، در طول مراقبت های دوران بارداری به طور طبیعی انجام می گیرد.

علائم کم خونی اغلب شبیه علائم کلی مراحل بارداری هستند. صرف نظر از این که یک زن در دوران بارداری چه علائمی داشته باشد، آزمایش خون برای غربالگری کم خونی در دوران بارداری لازم و ضروری است. زنان باردار درصورت نگران از علائم خود، باید با پزشک مشورت کنند.

 

عوارض کم خونی در بارداری

کم خونی در حد متوسط می‌تواند سبب زایمان زودرس، کم وزنی جنین و حتی مرگ درون رحمی شود. کمبود آهن در صورتی که شدید باشد می‌تواند باعث عقب ماندگی رشد جنین در رحم و کاهش ذخایر آهن جنین شود و عوارض مغزی به دنبال داشته باشد.

تحقیقات پژوهشگران سوئدی نشان می دهد که تعداد زنانی ‌که مکمل آهن و ویتامین مصرف می كنند و دچار زایمان زودرس قبل از 38 هفته می‌شوند، تنها 9-6 درصد است. درحالی كه این میزان در میان کسانی که مکمل آهن مصرف نمی کنند، بین 11 تا 13 درصد است.

حتما بخوانید:
 تروما در بارداری چیست؟

تشخیص ‌‌‌کم خونی در بارداری

راه های تشخیص کم خونی در زنان

برای تشخیص ‌‌‌کم خونی معمولا قبل از بارداری یا در مراجعه نخست بعد از بارداری، آزمایش خون تجویز‌ می‌شود و حتی اگر خانم باردار علائمی از ‌‌‌کم خونی نداشته باشد، پزشک این آزمایش را در سه ماهه دوم و سوم هم تجویز خواهد کرد.

آزمایش هموگلوبین:

از متداول‌ترین آزمایشات خونی که ‌‌‌کم ‌خونی را تشخیص می دهد، می‌توان به آزمایش هموگلوبین اشاره کرد. این آزمایش‌ میزان هموگلوبین را در خون شما بررسی‌ می‌کند. کمبود آن در دوران بارداری نشانه ‌‌‌کم خونی است.

این آزمایش چندان زمان‌بر نیست و متخصص بهداشت به کمک یک سوزن ریز که موقع ورود و خروجش شاید احساس سوزش کنید کمی از خون وریدی را در یک لوله آزمایش جمع‌ می‌کند.

آزمایش هماتوکریت:

در این نوع آزمایش میزان سلول‌های خونی در خون اندازه گیری می‌شود. کمبود آن می‌تواند نشانه ‌‌‌کم خونی باشد. در این آزمایش نمونه ای از خون با سوزن از رگ گرفته می‌شود تا بررسی شود.

آزمایش شمارش سلول‌های خونی:

در این آزمایش نیز بعد از نمونه گیری تعداد و نوع سلول‌های خونی شمارش می‌شود. گاهی ممکن است پزشک بنا به صلاحدید خود آزمایشات دیگری برای تمایز انواع کم خونی از هم تجویز کند.

 

درمان کم خونی در بارداری

درمان کم خونی با توجه به انواع آن متفاوت است. کم خونی ناشی از فقر آهن با مصرف مکمل آهن و کم خونی مگالوبلاستیک (کمبود ویتامین B12 یا اسیدفولیک) با تجویز ویتامین B12 و فولیک اسید قابل کنترل است. قطع مصرف داروهای ایجادکننده کم خونی و جایگزین کردن آنها با داروهای مناسب نیز از جمله روش های مقابله با کم خونی است.

زنانی که دچار خونریزی شدید ماهانه می شوند، باید از نظر وجود بیماری های زنان بررسی شده و در صورت نبود مشکل حتما ترکیبات آهن مناسب جهت پیشگیری از ایجاد فقر آهن دریافت کنند.

در خصوص کم خونی ناشی از بیماری های مزمن لازم است که ابتدا بیماری زمینه ای درمان و کنترل شود. از استروئید و درمان های سرکوبگر ایمنی در درمان برخی از انواع کم خونی های همولیتیک استفاده می شود.

در کنترل دردهای ناشی از کم خونی داسی شکل، مصرف داروهای مسکن کاربرد دارد. در برخی موارد کم خونی، تزریق خون، اریتروپویتین یا پیوند مغز استخوان مورد استفاده قرار می گیرد.

حتما بخوانید:
 درمان یبوست بعد از بارداری و زایمان

درمان خانگی کم خونی در بارداری

درمان کم خونی در بارداری در خانه

همانطور که گفتیم، یکی از بیماری های رایج امروزی کم خونی است که ارتباط مستقیمی با تغذیه دارد، ولی علاوه بر تغذیه می توان از طریق درمان گیاهی نیز این بیماری را مهار کرد.

افسنتین:

5 تا 6 گرم از برگ این گیاه را در یک لیتر آب جوش بریزید و چند دقیقه آن را بجوشانید و بعد بگذارید خنک شود. آن را صاف کرده و با کمی عسل شیرین کرده و قبل از ناهار و شام یک فنجان از آن را میل کنید. این جوشانده برای رفع کم خونی و لاغری بسیار موثر است.

انگور:

انگور به علت داشتن آهن، منگنز و منیزیم برای درمان کم خونی بسیار موثر است. البته انگور شیرین با پوست نازک.

شربت بارهنگ:

نوشیدن روزانه 3 تا 5 فنجان شربت بارهنگ کم خونی را از بین می برد.

عسل:

20 گرم از آب تره را با عسل مخلوط کرده و روزانه 2 تا 3 فنجان از آن را میل کنید که درمان کامل و خوبی برای کم خونی است.

جو:

20 گرم جو پوست کنده را در یک لیتر آب سرد بریزید و بجوشانید. آب اول آن را دور ریخته و دوباره یک لیتر آب روی آن بریزید و یک ربع بجوشانید و صاف کنید و پس از هر وعده غذا یک فنجان از آن را بنوشید.

فندق:

کسانی که دچار کم خونی هستند یک روز در میان بعد از وعده غذایی پنج، شش عدد فندق خام بخورند.

کلم:

برگ های کلم سبز و قرمز خام را به صورت سالاد قبل از هر وعده غذایی میل کنید. برگ های کلم دارای کلسیم و گوگرد فراوان بوده و بسیار برای کم خونی مفید است.

برگ گردو:

جوشانده برگ یا پوست گردو بهترین دارو برای کم خونی است.

گزنه:

20 تا 30 گرم از برگ های خشک گزنه را در نیم لیتر آب سرد بریزید و 3 الی 4 دقیقه بجوشانید و سپس 10 دقیقه کنار بگذارید تا دم بکشد، بعد آن را صاف کنید و روزی 3 تا 4 بار و هر بار یک فنجان از آن را بنوشید که برای کم خونی بسیار موثر است.

ریواس:

حدود 5 گرم از ریشه خشک ریواس را به صورت پودر درآورید و داخل یک لیوان آب ولرم حل کرده و با عسل شیرین کنید و خوب هم بزنید و هر روز قبل از غذا یک فنجان از آن را بنوشید.

 

پیشگیری از کم خونی در بارداری

برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی در بارداری، میزان آهن کافی مصرف کنید. برای این کار وعده‌های غذایی مناسب و غذاهای غنی از آهن را در رژیم غذایی خود قرار دهید. سعی کنید که سه بار در روز از غذاهای غنی از آهن مانند مواد زیر استفاده کنید:

• گوشت قرمز، مرغ و ماهی
• سبزیجات با برگ‌های سبز تیره (مثل اسفناج و کلم بروکلی)
• غلات و دانه‌های غنی از آهن
• لوبیا، عدس و خمیر سویا (توفو)
• مغزها و دانه‌ها
• تخم مرغ

غذاهای غنی از ویتامین C به جذب بیشتر آهن توسط بدن‌تان کمک می‌کند. این غذاها شامل موارد زیر است:

• مرکبات و آب میوه
• توت فرنگی
• کیوی
• گوجه‌فرنگی
• فلفل دلمه‌ای

سعی کنید که مواد بالا را همزمان با غذاهای غنی از آهن بخورید. به عنوان مثال می‌توانید برای صبحانه، غلات غنی‌شده با آهن را همراه با آب پرتقال میل کنید.

همچنین سعی کنید که از غذاهای غنی از فولات استفاده کنید تا از کمبود فولات پیشگیری کنید. این غذاها موارد زیر را شامل می‌شود:

• سبزیجات با برگ‌های سبز
• مرکبات و آب میوه
• لوبیای خشک‌شده
• و نان‌ها و غلات غنی‌شده با فولیک اسید

 

سخن پایانی:

معمولا پس از زایمان میزان آهن موجود در بدن به حالت طبیعی باز می‌گردد، اما توصیه می‌شود در زمان بارداری کم خونی را جدی بگیرید تا دچار عوارض آن نشوید و به جنین آسیبی نرسد. اما به صورت کلی کم خونی در بارداری قابل درمان است و با پیگیری و رعایت نکاتی که گفته شد می‌توانید این مسئله را حل کنید.

همچنین حتی اگر به کم خونی مبتلا نیستید لازم است نکات بالا را رعایت کنید تا مبتلا به آن نشوید و توصیه می‌شود هر چند هفته به پزشک مراجعه کنید و معاینه شوید تا بتوانید از سلامتی خود و جنین اطمینان حاصل کنید.

همچنین نباید در مصرف قرص آهن زیاده روی کنید، زیرا این کار سبب بروز اختلالات گوارشی مانند یبوست، اسهال و تهوع می‌شود. به همین دلیل می‌توانید در ابتدا از دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز مصرفی را بالا ببرید. در صورتی که پس از مصرف قرص آهن مدفوع سیاه رنگ شد، جای نگرانی نیست و این اتفاق طبیعی است.