ژاویز
آیا تــا بحال فکر کرده اید که چه موضوعی بــاعث مـی شـود که کودک شما عصبی شـود و لج کند؟ این سوالی است که امروزه بسیاری از والدین از جواب دادن به آن درمانده شـده اند؛ زیرا این رفتــار کوکان والدین را آزرده خاطر و نگران مـی کند. ممکن است این رفتــار اگر به موقع ریشه یابی نشـود در بزرگسالی برای این کودکان مشکل ایجاد کند. بهتر است یک مدت کودک خود را زیر نظر بگیرید سپس بــا توجه به راهکارهایی که در این مقاله بیان شـده است استفاده کنید. پس بــا ژاویز برای یافتن پاسخ بــا فرزند عصبی و لجبــاز چگونه رفتــار کنیم همراه بــاشید.
چرا فرزندان عصبی و لجبــاز مـی شـوند :
والدین به عنوان نزدیک ترین افراد به کودک بــاید بدانند که نه تنها تربیت کودکان بلکه رفتــار آن ها نیز در زندگی آینده کودک تــاثیر گذار مـی بــاشـد . این شما هستید که به کودک خود آموزش مـی دهید که در هــر لحظه از زندگی خود چگونه رفتــار کند !شما بــا انجام رفتــار درست ، تربیت منــاسب ، اعمال قانون و غیره به کودک خود به آن ها کمک مـی کنید نه تنها تکلیف خود را بدانند بلکه در آینده چگونه بــا دیگران رفتــار کنند . کودکان نیز مانند تمام افراد جامعه ممکن است دچار مشکلات رفتــاری و روحی شـوند ، اما نگران نبــاشید زیرا این مشکلات قابل درمان و حل شـدنی هستند .
گاهی عدم رضایت و نــاتوانی در تغییر شرایط و موقعیت های متفاوت منجر به نــاسازگاری و یا پرخاشگری مـی‌شـود. زیربنــای رفتــارهای این چنین احساساتی چون خشم و گاها ترس است. اجتنــاب از حل مساله مانع از تعامل های سازگارانه مـی شـود و این ویژگی به مرور تبدیل به یک الگوی ثابت از رفتــار مـی‌گردد، در تعامل بــا این افراد لازم است به احساساتی که تجربه مـی کنند توجه نمایید، آنها را بیان کرده و نسبت به آنچه در ذهن مـی‌گذرد صحبت کرد. برای تغییر این الگو که بــارها تکرار شـده است از موقعیت هایی که تنش بــالایی ندارد شروع کنید و راجع به افکار و احساسات خود صحبت کنید تــا این امکان برای فرزند شما هم فراهم گردد. اگر بــا مشکل روبه رو شـدید و یا مقاومت، برای بررسی و شنــاسایی وضعیت به یک روانشنــاس مراجعه داشته بــاشید.
وقتی کودکان درخواستی دارند یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی بر خلاف مـیلشان مـی‌کنند لجبــاز مـی‌شـوند. گاهی توجه زیاد والدین به رفتــارهای نــامنــاسب کودکان سبب مـی‌شـود که رفتــارهای نــادرست آنــان تقویت شـود؛ طوری که کودکان به دلیل آوردن، جروبحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواست‌های مکرر متوسل مـی‌شـوند. گاهی نیز علت لجبــازی کودکان این است که والدین در برابر لجبــازی‌های آنها رفتــار ثابتی ندارند. مثلا یک روی هیچ عکس‌العملی در برابر لجبــازی نشان نمـی‌دهند و روز دیگر از آنها مـی‌خواهند مطابق بــا خواسته آنها رفتــار کنند.
بــاید دقت کنیم داشتن روابط عاطفی و احترام متقابل مـیان کودکان و والدین از مهمترین مؤلفه‌های تربیتی در خانواده است. گاه والدین اصول تربیتی را به اشتبــاه بــا خشـونت و همراه بــا خشم و بی تفاوتی به فرزندان خود انتقال مـی دهند که این شیوه متــاسفانه اصلا کارساز نیست حتی ممکن است سبب مشکلات جدیدی شـود . در واقع یک خانواده خوب بــاید شیوه های تربیتی را به بهترین شکل به فرزندان خود آموزش دهند و ارتبــاط والدین بــا کودکان به درستی حفظ شـود .
علایم کودک پرخاشگر و عصبی :
کودکان ناکام معمولا عصبانی هستند
کودکان نــاکام :
نــاکامـی یکی از مسائلی است که به پرخاشگری مـی انجامد. هنگامـی که کودک به مقصود خویش دست نیابد و نــاکام شـود، یکی از رفتــارهایی که از وی سر ميزند پرخاشگری است. بــا کودکتــان حرف بزنید و تلاش کنید علل بداخلاقی اش را بفهمـید. فهمـیدن این که چه چیزی سبب بداخلاقی وی شـده است در واقع کلید این معما است که چطور به وی کمک کنید که هم حس بهتری پیدا کند و هم رفتــاری بهتر داشته بــاشـد.
استرس :
یکی از عواملی که سبب بوجود آمدن نشانه های بچه عصبی مي شـود ، استرس و عفونت های ویروسی در حین حاملگی است. درصورتی که در زمان حاملگی مادر همـیشه دچار اضطراب شـود نتيجه آن، بچه ای بــا رفتــار پرخاشگر مي شـود . در نتيجه بهتر است در حین حاملگی بیش تر مواظب بــاشید تــا در آينده دچار پشیمانی نشـوید. آغاز این رفتــار از ۲ سالگی است و تــا ۴ سالگی ادامه مـی یابد. دختران نسبت به پسران بیش تر در معرض رفتــارهای پرخاشگرانه هستند، در نتيجه به مراقبت از دخترها نسبت به پسران پیشنهاد شـده است. درصورتی که فرزند شما دارای نشانه های عصبی و پرخاشگرانه هستند بهتر است از یک مشاوره در این زمينه راهنمايي بخواهید.
افسردگی :
پرخاشگری و بداخلاقی در بچه ها اگر بــا نشانه های ديگر همراه بــاشـد، مـیتواند نشانه ای از افسردگی بــاشـد که در اینصورت لازم است شرایط زندگی کودک تمام و کمال مورد بررسی قرار گیرد.
الگوپذیری کودکان از والدین :
یکی از دلایل بسیار مهم پرخاشگری در بچه ها، یادگیری است؛ یعنی کودکانی که الگوهای رفتــاری پرخاشگرانه داشته اند، شبیه الگوهای خود رفتــار مي کنند . اگر بچه دارای پدر یا مادری بــا خلق وخویی عصبــانی و پرخاشگر یا شاهد رفتــارهای خشـونت بــار پدر و مادر خویش بــا دیگران بــاشـد، مسلما وی هم پرخاشگر خواهد گردید. بدین ترتیب بچه ها از طريق مشاهده، رفتــارهای والدین را مـی آموزند و الگوبرداری مي کنند .
راهکارهایی برای کنــار آمدن بــا فرزندان عصبی و لجبــاز :
در مواجهه با کودک عصبی و لجباز صبر داشته باشید
صبر داشته بــاشید :
کودکان بــا ذهنیتی مختص خودشان متولد مـی‌شـوند. بعضی از کودکان نسبت به سایرین لجبــازتر هستند. همه کودکان گاهی لجبــازی مـی‌کنند و این رفتــار مـیتواند علل گونــاگونی داشته بــاشـد. علت لجبــازی مـیتواند ترسهای غیرمنطقی یا مقاومت در برابر تغییر بــاشـد. لجبــازی کودکان گاهی موجب شرمندگی شما مـی‌شـود. در چنین مواقعی واکنش والدین خشم و عصبــانیت است؛چرا که احساس مـی‌کنند رفتــار کودک در تقابل بــا قدرت و اختیار آنهاست. بــا این وجود پدرها و مادرها نمـیدانند که خشم آنها فقط به آتش لجبــازی بیشتر کودک دامن مـیزند.
در اینگونه مواقع، والدین بــاید صبور بــاشند. در وهله اول بــاید ریشه لجبــازی کودک را کشف کنند. بــاید آرام و خونسرد و بــا دانش و درک کافی فکر کنند تــا این موقعیتها را به لحظاتی مسرت‌بخش بدل کنند. آنها بــاید بینش خود را بر اساس رفتــار کودک تنظیم کرده و آرامش و خونسردی را پیشه کنند.
کارهایی را که از کودک انتظار دارید به او بگویید :
در خواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید؛ مثلا” لیلا موقع خواب است، برو لبــاس خوابت را بپوش”. اگر مـی‌خواهید کودکتــان از انجام کار خاصی خودداری کند، بــاید قبلا یک بــار مسئله را به او گفته بــاشید مثلا «علی روی مبل نپر» یا «روی صندلی بشین و تلویزیون نگاه کن.»
سعی کنید دنیا را از دریچه چشمان فرزند خود ببینید :
وقتی پدر و مادر احساس مـی‌کنند اوضاع وخیم شـده است، بــاید به دنبــال روش‌های درمانی بــاشند. قرار نیست به رفتــار بد کودک پاداش بدهید بلکه بــاید در رابطه خودتــان بــا او تجدید نظر کنید. دنیا را از دریچه چشمان کودک خود ببینید. علاوه بر نکات فوق، بــاید یادتــان بــاشـد که صبر بسیار مهم است. اگر صبر و تحمل خود را از دست بدهید، نمـیتوانید کودک لجبــاز خود را کنترل کنید. برخی از کودکان دوست دارند خودشان تصمـیم بگیرند، انتخاب کنند و در کارهای مربوط به خود مستقل بــاشند. اگر انتظارات والدین از کودکان منطقی بــاشـد و وظایف ساده و آسانی برای آنــان تعیین کنند، آنها نیز همکاری مـی‌کنند و رفتــاری مطلوب نشان مـی‌دهند.کودکان برای کنــار آمدن بــا دیگران به قوانین ساده و روشن نیازمند هستند.
اگر صبر و تحمل خود را از دست بدهید، نمـیتوانید کودک لجبــاز خود را کنترل کنید
«نه، نکن و بس کن» را نگویید :
این یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از بروز تندخویی در کودکان است. هــرچند ممکن است دشـوار بــاشـد، اما وقتی صحبت از کنترل تندخویی فرزندتــان مـی‌شـود، این اساسی‌ترین قانونی است که مهارت ویژه‌ای در این حوزه به شما مـی‌دهد. لازم نیست که به هــرچیزی بله بگویید و جواب مثبت بدهید، اما تلاش کنید از واژه‌های منفی‌ای که ممکن است کودک بــا شنیدن آنها احساس شکست کند و تسلیم نــاتوانی‌اش بشـود، اجتنــاب کنید.
توجه کنید که مکالمه‌ی شما بــا کودکتــان بر سر قش قرقی که به پا‌کرده نبــاید به یک مبــارزه‌ی قدرت بدل بشـود. وقتی در این مرحله دارید بــا کودکتــان کنــار مـی‌آیید بــاید ملایمت و ملاطفت کمتری نشان بدهید. به جای گفتن «نه، نمـی‌خوام تو این کارو انجام بدی،» سعی کنید بگویید «دوست دارم اون کار رو به خاطر مامان انجام بدی».
سعی کنید با کودک خود ارتباط چشمی برقرار کنید
ارتبــاط چشمـی داشته بــاشید :
در این مرحله مهم است که تــا سطح چشمان کودک خود خم شـوید و پایین بیایید. بسیاری از محققان بر این بــاورند که افرادی که بــا دیگران ارتبــاط چشمـی برقرار مـی‌کنند بر آنها تــاثیر بیشتری خواهند گذاشت، و این دقیقا همان چیزی است که شما مـی‌خواهید از آن در ارتبــاط بــا کودکتــان استفاده کنید. عادت‌هایی مثل بــا فریاد دستور دادن یا داد‌زدن از اتــاقی دیگر به منظور جلب توجه کودکتــان را ترک کنید. در عوض، خم شـوید تــا هم‌قد او شـوید، به چشمانش نگاه کنید و بــا متــانت و قاطعانه و بــا لحنی روشن، صحبت کنید و مراقب بــاشید خیلی ساده یا سخت‌گیرانه عمل نکنید.
به کودکان خود برای همکاری فرصت کافی بدهید :
در صورت انجام دستور از او تشکر کنید. اگر مـی‌خواهید کار جدیدی مثل آماده شـدن برای خواب را به کودکتــان یاد دهید، یک بــار توضیح دهید، پنج دقیقه صبر کنید سپس خواسته خود را یک بــار دیگر تکرار کنید. اگر مـی‌خواهید کودک از انجام کار خاصی خودداری کند، بــاید از تکرار مرتب آن اجتنــاب کنید. اگر تشخیص دادید که فرزندتــان رفتــار نــامنــاسبی دارد، به سرعت از او نخواهید که رفتــارش را متوقف کند – زیرا او وسوسه خواهد شـد که این رفتــار را بــارها و بــارها تکرار کند! برای انتقال و جایگزینی هــر فعالیت و رفتــار دیگری به او زمان بدهید. ایده‌ی فوق‌العاده‌ی دیگر این است که اولتیماتوم و هشـداری 5 دقیقه‌ای به او بدهید (در اینجا بــا متــانت و بــا وقار بــاشید) تــا گریه‌ی خود را پایان دهد یا دست از شلوغ کاری‌اش بردارد. آرامش داشته بــاشید – همه‌ی بچه‌ها خواستــار توجه بسیار هستند، و اگر به آنها توجه نکنید، به طور خودکار به پرخاشگریشان پایان مـی‌دهند.
بــا کودکتــان هم کلام شـوید :
بــا کودکتــان صحبت کنید و سعی کنید علت بدخلقی اش را بفهمـید. دانستن اینکه چه چیزی بــاعث بدخلقی او شـده است در واقع کلید این معما است که چگونه به او کمک کنید که هم احساس بهتری پیدا کند و هم رفتــاری بهتر داشته بــاشـد. به علاوه اگر کودکتــان دلیل نــاراحتی خود را بتواند به شما بــازگو کند احتمالا بیشتر از این بداخلاقی نخواهد کرد. این موضوع به ویژه در خصوص کودکانی صادق است که از بد اخلاقی به عنوان نوعی روش ارتبــاطی بــا والدین خود استفاده مـی کنند تــا آنها را متوجه آنچه اشتبــاه است بنمایند.
برای فرزند خود الگویی مناسب باشید
یک الگوی خوب بــاشید برای فرزندتــان :
هیچ جایگزینی برای این یکی وجود ندارد! بــاور کنید یا نه، یکی از بهترین راه‌هایی که خطا هم ندارد، این است که برای کودکتــان در نقش یک الگوی خوب عمل کنید. مطمئن بــاشید که بــا استفاده از این روش، دیر یا زود کودکتــان درست رفتــار خواهد کرد. ممکن است موقعیت‌های خاصی بــاشند که شما را تحت فشار و استرس قرار بدهند و بــاعث شـوند که عصبــانی شـوید، داد بزنید و احساسات منفی از خود بروز بدهید. در چنین شرایطی آرامش‌تــان را حفظ کنید. نخستین آموزگار هــر کودکی پدر و مادر اوست، بنــابراین مهم است که حداقل در حضور او به بهترین شکل ممکن رفتــار کنید. به یاد داشته بــاشید که فرزندتــان هــر کاری را که انجام مـی‌دهید زیر نظر دارد و مشاهده مـی‌کند، و اگر ببیند که شما در هــر شرایطی فردی منصف، آرام و مسؤولیت‌پذیر هستید، این احتمال وجود دارد که او نیز پا جای پای شما بگذارد.
دلایل منطقی بیاورید تــا بتواند درک کند :
اگر کودک ظرف پنج دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متنــاسب بــا موقعیت استفاده کنید. در صورتی که کودک بــاز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون یا بــازی خود بود، فعالیت او را قطع کنید( تلویزیون را خاموش کنید یا اسبــاب بــازی را بردارید) و به کودک در مورد دلیل انجام این کار توضیح دهید. برای مثال بگویید کاری را که از تو خواستم انجام ندادی، به همـین دلیل تلویزیون تــا ده دقیقه خاموش خواهد بود.
او را از عوامل محرک دور نگه دارید :
سعی کنید از محرک‌های بــالقوه‌ی اوقات‌تلخی و پرخاشگری پرهیز کنید. هــر کودکی محرکی دارد؛ برای یافتن آن شما فقط بــاید بــا دقت رفتــار او و شرایط را مشاهده و بررسی کنید. برای کودکان کم سن و سال‌تر، غذا و خواب محرک‌های شایع هستند، بنــابراین مطمئن شـوید که فرزندتــان به‌خوبی غذا مـی‌خورد و شب‌ها نیز خوب مـی‌خوابد. برای کودکانی که بزرگتر هستند، یک راه مقابله‌ی سریع وجود دارد؛ فقط بگویید، «من متوجه شـدم که توی مدرسه دعوا کردی، اما به خودت سخت نگیر، خیلی زود همه چی رو به راه مـیشه.» همچنین مـی‌توانید راه‌های دیگری را به کودکتــان برای کنترل بدخلقی‌اش پیشنهاد دهید. برای نمونه، اگر کودک شما چیزی خواسته که نمـی‌خواهید آن را برایش بخرید، فقط از او بخواهید که بــا اسبــاب‌بــازی دیگری بــازی کند یا او را بــا فعالیت‌های دیگری سرگرم کنید.
کودک را به جای قبلی برگردانید
در صورتی که بعد از اتمام زمان مورد نظر کودک دستورات شما را انجام داد، او را تشـویق کنید. در صورت سرپیچی او از روش “ساکت کردن یا محروم کردن” استفاده کنید مثلا او را به روی پله ها بنشانید یا در اتــاقی جز اتــاق خودش برای 3 تــا 8 دقیقه بــا توجه به سن کودک قرار دهید و تــا زمانی که کودک شما به رفتــار جدید عمل نکرده است، روش‌های قبلی را تکرار کنید. درصورتی که كودک در حال تكرار رفتــاری است كه احتمال آسیب بخود را دارد و شما قبلا از وی خواسته اید كه این كار را نكند، بــا جدیت بــا وی برخورد كنید تــا بفهمد در خصوص مسایل مربوط به سلامتی وی كاملا جدّي و انعطاف نــاپذیر هستید.
کودک خود را جریمه کنید
مراقب بــاشید که به فرزندتــان بیش از حد بی توجهی نکنید :
مطمئن شـوید كه كودكتــان بخاطر عدم توجه شما دچار نق نق نشـده است. براي یک كودک، توجه منفی مانند جواب والدین به یک كج خلقی، بهتر از توجه نكردن است. این عادت را در فرزندتــان ایجاد كنید كه در در برابر رفتــارهای مثبتش به وی توجه نشان دهید. در مقابل، زمانیکه کودک مـیتواند خشم خویش را کنترل کند، وی را تشـویق کنید و در صورت لزوم به وی پاداش دهید. درصورتی که وی بر رفتــار نــاشایست خویش اصرار کرد، براي وی جریمه هایی در نظر بگیرید. به عنوان مثال وی را از امتیازهایی محروم کنید. درصورتی که از هیچ کدام از این مراحل نتيجه نگرفتید، لازم است به مشاوران متخصص مراجعه کنید.
کلام آخر :
امـیدواریم مطالب بــالا برای شما مفید بوده بــاشـد. بهتر است که سعی کنید بــا کودک خود صمـیمـی بــاشید و بطور واضح از او درخواست کنید که رفتــار درست را انجام دهد و در صورت انجام دادن رفتــار خوب او را تشـویق و در صورتی که عصبی شـد و لجبــازی کرد او را ساکت و یا محروم کنید تــا متوجه رفتــار خود شـود. درصورتیکه رفتــار پرخاشگری و لجبــازی کودکتــان غیر قابل کنترل بود حتما به یک روانشنــاس مراجعه کنید.
مطالب مرتبط :
