ژاویز
یبوست در نوزادان
بیشتر اوقات، طبیعی است که نوزاد چند روز یا حتی بیشتر از یک هفته حرکت روده نداشته باشد. در حقیقت نوزادی که فقط شیر مادر را مصرف می کند، ممکن است هر روز حرکات روده نداشته باشد.
این نوزادان تقریباً تمام مواد مغذی را جذب می کنند. بنابراین نوزادانی که فقط شیر مادر مصرف می کنند، تقریباً هرگز دچار یبوست نمی شوند.
اما گاهی ممکن است که نوزادان دچار یبوست شوند که یک مشکل جدی و دردناک در آنها قلمداد می شود. نوزادان به دلائل مختلفی دچار یبوست می‌شوند.
از عمده‌ترین دلائل یبوست نوزاد می‌توان به استفاده از شیر خشک، کم آبی بدن نوزاد، استفاده از برخی از مواد غذایی جامد، مشکلات مادرزادی مثل دیابت و کم کاری تیروئید، آلرژی‌ها و مسمومیت غذایی، مصرف داروهای مختلف مثل آنتی بیوتیک و استامینوفن و وجود اختلال‌های متابولیکی در بدن نوزاد اشاره کرد.
دانستن علائم احتمالی یبوست می تواند به شما قبل از اینکه به یک مشکل بزرگ تبدیل شود، کمک کند تا هرچه زودتر آن را درمان کنید.
در این مقاله قصد داریم علائم یبوست، دلایل بروز یبوست و راههای درمان آن را برای شما عزیزان شرح دهیم. پس اگر نگران بروز یبوست در نوزاد خود هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
علائم یبوست در نوزادان
مهم ترین علائم یبوست در نوزاد
ابتدا باید در نظر بگیرید که چه چیزی برای کودک شما طبیعی است. اگر کودک شما شیر خشک یا غذای کمکی می‌خورد، احتمالاً مدفوع منظمی یعنی حداقل یک بار در روز یا یک روز در میان دارد.
اما کودکی که از شیر مادر تغذیه می کند، تعداد دفعات یا الگوی طبیعی برای دفع وجود ندارد. هر کودکی الگوی خود را دارد و برای کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، حتی یک بار مدفوع در هفته چیزی بی‌سابقه نیست.
در واقع پس از مدتی، شما با عادت‌های منحصر به فرد کودک خود هماهنگ خواهید شد. اما به طور کلی نشانه‌ها و علائم وجود یبوست در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1. کم بودن تعداد دفع
تعداد دفعات دفع مدفوع نوزاد، به ویژه هنگامی که یک غذای جدید می‌خورد، دچار نوساناتی خواهد شد. اگر نوزادتان چند روز دفع نداشته باشد و پس از این مدت، مدفوعی سفت دارد، زنگ خطر برای احتمال ابتلای او به یبوست به صدا درآمده است.
با این حال تعداد دفعات دفع تنها راه شناسایی یبوست نیست؛ بلکه برای تشخیص این موضوع باید به بافت مدفوع هم توجه کنید (مثلا اینکه مدفوع سفت است یا نه).
2. پرهیز از دفع
اگر فرزندتان از مدفوع کردن پرهیز می‌کند، احتمالا به یبوست مبتلا است. نوزادانی که دچار یبوست می‌شوند، هنگام دفع، مدفوعی سفت و به رنگ خاک رس خواهند داشت.
به همین دلیل، خارج شدن آن از روده با فشاری بیش از حالت عادی همراه است. در این حالت، ممکن است کودک در هنگام دفع، گریه کند یا نِق بزند.
3. وجود خون در مدفوع
وجود رگه‌هایی از خون در مدفوع نوزاد، نشانه این است که احتمالا در هنگام دفع، فشار زیادی متحمل شده است. زور زدن و فشار آوردن برای دفع یا وجود مدفوعی سفت سبب ایجاد پارگی‌هایی جزئی دور دیواره‌ی مقعد می‌شود. به همین دلیل، کمی خون در مدفوع دیده خواهد شد.
4. سفت شدن شکم
گاهی شکم سفت نشانه‌ای از یبوست نوزاد است. باد و فشاری که در شکم در اثر یبوست ایجاد می‌شود، سبب سفتی شکم نوزادتان می‌شود.
5. پرهیز از خوردن
کودکی که مبتلا به یبوست است، میلی به خوردن ندارد. در واقع، خوردن در این شرایط، به ناراحتی‌هایی که به واسطه یبوست ایجاد می‌شوند، دامن می‌زند؛ به همین علت، کودک اشتهای خود را از دست می‌دهد.
دلایل یبوست در نوزادان
دلایل بروز یبوست در نوزادان
مایعات نامناسب
مقدار مایعات ناکافی سبب یبوست می شود. نوزاد شیرخوار تا زمانی که غذاهای جامد مصرف نمی کند، به مایعات اضافی نیاز ندارد. هنگامی که شیر خشک یا غذاهای جامد به نوزاد می دهید باید مقدار مایعات را نیز افزایش دهید.
آب یا مایعات دیگر سبب هضم راحت تر غذا می شود و از کم آبی بدن جلوگیری می کند. مقدار آب بستگی به آب و هوا دارد. اگر در محیط گرمسیر زندگی می کنید، باید مایعات بیشتری به نوزاد بدهید.
شیر خشک
هنگامی که شیر خشک برای نوزاد تهیه می کنید، سعی کنید مقدار مناسب آب به شیر خشک بیفزایید و شیر خشک غلیظ تهیه نکنید. شیر خشک غلیظ سبب سخت شدن هضم و یبوست می شود.
تغییر شیر خشک
تغییر شیر خشک یا استفاده از شیر گاو ممکن است سبب یبوست شود. در برخی موارد، مدفوع سفت می شود ولی در برخی موارد مدفوع شل می شود. تا زمانی که نوزاد از شیر خشک استفاده می کند، احتمال دارد این مشکل طولانی مدت یا کوتاه باشد.
غذاهای جدید
احتمال دارد با تجربه غذاهای جدید، نوزاد دچار یبوست شود. معده نوزاد نمی تواند غذاهای دیگر غیر از شیر مادر را هضم کند. سعی کنید غذاهای جدید را کم کم به نوزاد معرفی کنید تا با آنها کنار بیاید.
فیبر کم
فیبر در میوه، سبزیجات و حبوبات وجود دارد. هنگامی که نوزاد شیر مادر و شیر خشک می خورد، بدنش فیبر کافی دریافت نمی کند بنابراین ممکن است دچار یبوست شود.
برخی داروها
برخی داروها سبب یبوست می شوند. این داروها شامل آنتی بیوتیک ها، مسکن ها، مکمل های آهن و آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم می باشد.
تغییر روزمرگی
تغییر روزمرگی مثل مسافرت، آب و هوای گرم و استرس سبب تغییر حرکات روده می شود. در این موارد، نوزاد از یبوست رنج می برد.
آلرژی به شیر گاو
برخی نوزادان نمی توانند شیر گاو یا برخی لبنیات دیگر را هضم کنند بنابراین ممکن است سبب یبوست شود.
سابقه خانوادگی
نوزادانی که سابقه خانوادگی یبوست دارند، از این مشکل بیشتر رنج می برند. این مسئله به خاطر فاکتورهای محیطی و ژنتیکی می باشد.
برخی شرایط پزشکی
یبوست ممکن است به خاطر مشکلات هضم غذا نیز باشد. برخی مشکلات دیگر نیز مثل دیابت، پرکاری تیروئید، سندروم دان و مشکلات عصبی سبب یبوست می شود.
تشخیص یبوست در نوزادان
راههای تشخیص یبوست در نوزادان
عادات طبیعی دفع نوزادان با یکدیگر متفاوت است. الگوی طبیعی دفع در نوزادان زیر 6 ماه یک بار در روز است که پس از آن به سه بار در هفته کاهش می یابد.
برخی از نوزادان روزی 2 بار دفع دارند در حالیکه در عده ای دیگر از نوزادان عمل دفع در فواصل دو روز یکبار انجام می شود؛ بدون آنکه این امر نشانه ای از ابتلا به یبوست باشد.
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند معمولاً در طول هفته های اول تولد یک بار به ازای هر نوبت مصرف شیر یا به عبارت دیگر 6 تا 8 بار اجابت مزاج در روز دارند.
یبوست در نوزادان معمولاً با علائمی نظیر گریه در هنگام دفع، مدفوع سخت، درد شکم، نفخ، وجود زخم های قرمز در اطراف مقعد (فیشر یا شقاق مقعد) همراه است.
درمان یبوست نوزاد
درمان خانگی یبوست نوزاد
1. ماساژ شکم
با نوک انگشتان خود، شکم نوزاد را به آرامی و در جهت عقربه‌های ساعت ماساژ دهید. اطراف ناف را نیز با حرکات دورانی و رو به بیرون ماساژ دهید. این کار تنش شکم نوزاد را برطرف کرده و علائم یبوست او را کاهش می‌دهد.
2. تغییر شیر نوزاد
اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند، به احتمال زیاد یبوست ریشه در غذای مادر دارد. بنابراین اگر این موضوع صحت داشته باشد، مادر باید رژیم غذایی خود را تغییر دهد. نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند، باید نوع شیر تا زمانی که یبوست برطرف شود، تغییر کند.
3. نرمش
نوزاد را به پشت نگه دارید. پاهایش را در وضعیتی نیمه خمیده بگیرید. پاهای او را به آرامی حرکت دهید، مثل آنکه در حال پدال زدن یک دوچرخه است. با سرعتی ثابت این کار را انجام دهید. حرکت دوچرخه برای کودکتان بسیار لذتبخش است و روده‌ها را نرم می‌کند.
نوزاد را در وضعیت اسکوات حمل کنید. کمی پاهایش را بالا بیاورید طوری که مانند یک خرگوش یا قورباغه روی ساعدتان اسکوات بزند. این کار کمی به انتهای روده بزرگ نوزاد فشار وارد کرده و به تخلیه‌ی شکم او کمک می‌کند.
3. مصرف برخی از مواد غذایی
مصرف بعضی از مواد غذایی می‌تواند یبوست نوزاد را برطرف کند. اگر فرزندتان به تازگی شروع به خوردن مواد غذایی کرده، باید از مواد فیبردار تغذیه کند.
اگر نوزاد به جز شیر مادر از هیچ ماده غذایی دیگری تغذیه نمی‌کند، مادر باید در رژیم غذایی خود مواد فیبردار مانند هلو، گلابی، آلو، بروکلی و سیب بدون پوست قرار دهد.
4. محلول شکر
یک دوم قاشق چایخوری شکر را با 1 اونس آب ترکیب کنید. روزی سه بار قبل از غذا، این محلول را به نوزاد بدهید. توصیه می‌شود به جای شکر سفید از شکر قهوه‌ای استفاده کنید.
5. مصرف غذای صاف شده
اگر نوزادتان بالای 6 ماه است و هنوز مصرف غذاهای جامد را شروع نکرده ، غذاهایی را که پیش‌تر اشاره کردیم، به‌شکل صاف شده و پوره به او بدهید.
یادتان باشد که میوه‌ها و سبزیجات حاوی مقادیر زیادی فیبر هستند که به جلوگیری از یبوست کمک شایانی می‌کنند. برخی سبزی‌ها و میوه‌ها نیز به دفع آسان‌تر مدفوع، کمک می‌کنند.
6. آب آلو
آب آلوی رقیق شده را به بطری شیر خشک نوزاد اضافه کنید. این ماده به او کمک می‌کند از شر یبوست خلاص شود.
اگر نوزادتان بیشتر از 4 ماه دارد، 100 گرم شیر خشک یا شیر مادر و 25 گرم آب آلو را با هم مخلوط کنید. آن را دو بار در روز به نوزادتان بدهید.
اگر نوزادتان کمتر از 4 ماه سن دارد، فقط یک قاشق غذاخوری آب آلو را در 100 گرم شیر مادر یا شیر خشک مخلوط کنید و دو بار در روز به او بدهید تا حرکات روده‌اش تنظیم شود.
7. مصرف مایعات کافی
آبرسانی مناسب برای تحرک روده‌ها و دفع راحت‌تر امری ضروری است. شیر و آب برای جلوگیری از یبوست بسیار مفید هستند. اگر فرزندتان بیشتر از 6 ماه دارد، می‌توانید به او آبمیوه‌های طبیعی مانند آب گلابی و سیب بدهید.
چنانچه نوزادتان کمتر از 6 ماه دارد، برای دادن هرگونه ماده‌ی غذایی به جز شیر مادر یا شیر خشک باید با پزشک مشورت کنید.
درمان یبوست نوزاد 7 ماهه
8. شربت ذرت سیاه
ترکیب 100 گرم آب و 1 قاشق چایخوری شربت ذرت سیاه، درمانی موثر برای رفع یبوست نوزادان است. حداقل دو بار در روز این محلول را به نوزادتان بدهید.
9. حمام آب گرم
از آب گرم برای حمام کردن نوزادتان استفاده کنید. هنگام خشک کردن نوزادتان به آرامی او را ماساژ دهید. آب گرم عضلات شکم را شل کرده و یبوست را بهبود می دهد.
10. افزایش تحرک بدنی
حرکات بدنی سبب افزایش سرعت گوارش می‌شود. یکی از فواید ورزش این است که کمک می‌کند مواد غذایی در بدن زودتر سروسامان پیدا کنند. اگر نوزادتان هنوز راه نمی‌رود، با حرکاتی مانند پا دوچرخه به تحرک بدنی او و جلوگیری از یبوست کمک کنید.
11. استفاده از روان کننده‌ها در مقعد
یک روان‌کننده با پایه آب را در مقعد نوزادتان استفاده کنید. این کار مسیر دفع را روان می‌کند و به این ترتیب سبب کاهش ناراحتی می‌شود.
همچنین می توانید هنگام تعویض پوشک نوزاد، اطراف مقعد او را بمالید و به آرامی تمیز کنید. این کار او را تشویق به دفع می‌کند.
12. شیاف گلیسیرین
اگر در مدفوع نوزاد رگه‌هایی از خون قرمز شفاف دیده‌اید، احتمالا مقعد در هنگام دفع مدفوع سفت، دچار پارگی اندکی شده است؛ گاهی با استفاده از شیاف می‌توانید مشکل یبوست را حل کنید.
شیاف گلیسیرین بدون نسخه در داروخانه به فروش می‌رسد و می‌توان از آن در منزل بهره گرفت. اگر کودکی بالای 2 سال دارید، برای استفاده از شیاف، دستورالعمل مصرف را از روی جعبه‌ی دارو بخوانید و اگر فرزندتان زیر 2 سال است، پیش از مصرف با پزشک مشورت کنید.
13. روغن کرچک
کرچک رایج‌ترین درمانی است که برای بهبود یبوست کودکان استفاده می‌شود. یک برگ فلفل بتل (betel) بردارید و ساقه‌ی آن را به روغن کرچک آغشته کنید. آن را به انتهای روده‌ی بزرگ نوزاد وارد کنید.
اگر کودکتان بزرگ‌تر از 2 سال است، به او مخلوطی از روغن کرچک (1 قاشق چایخوری) و یک لیوان شیر بدهید. مقدار آن را متناسب با سن کودک تنظیم کنید.
14. مُلیِن‌ها
وقتی سایر ترفندهای رفع یبوست جواب نداد، باید سراغ داروهای ملینی بروید که برای نوزادان بالای 6 ماه در داروخانه‌ها بدون نسخه تجویز می‌شوند. داروهای ملین از عصاره مالت یا پودر بارهنگ کتانی (مِتاموسیل) درست می‌شوند.
این مواد به نرم شدن شکم و مدفوع کودکان کمک می‌کنند؛ اما برای مصرف نوزادان توصیه نمی‌شوند. پیش از مصرف ملین برای کودکان زیر 1 سال باید حتما با پزشک صحبت کنید.
چه زمانی برای یبوست نوزاد به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مراجعه به پزشک برای درمان یبوست نوزاد
اگر علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید:
- گریه کردن نوزاد هنگام دفع
- عدم مشاهده افزایش وزن در نوزاد
- کاهش خیس شدن پوشک که نشان می دهد نوزاد دچار کمی آبی شده است
- مدفوع غیرطبیعی و حاوی خون
- خون دماغ شدن نوزاد
مطالب مرتبط:
برای درمان سریع یبوست چی بخوریم؟
