ژاویز
رتینوپاتی دیابتی چیست؟
رتينوپاتي یکی از عوارض دیابت است كه منجر به آسیب عروق خونی شیکیه چشم می شود. شبکیه، پرده انتهای چشم و قسمت اصلی آن است.
آسیب به این بخش باعث ایجاد رتینوپاتی می شود که در بیماران دیابتی باعث نابینایی می شود. در ابتدا، رتینوپاتی دیابتی علامتی ندارد و یا فقط مشکلات چشمی خفیفی ایجاد می کند، ولی سرانجام باعث کوری فرد می شود.
در واقع یکی از عارضه های طولانی مدت دیابت، رتینوپاتی دیابتی می باشد. دیابت در صورت کنترل نشدن منجر به تخریب عروق شبکیه چشم می شود که به دنبال آن رتینوپاتی دیابتی را خواهیم داشت.
توجه داشته باشید که این عارضه به طور قطعی قابل پیشگیری نیست و تنها راه ممکن برای جلوگیری از آن، کنترل دقیق و خوب دیابت می باشد که می تواند تا حد زیادی از ابتلای فرد به رتینوپاتی جلوگیری نماید. این عارضه حدودا 10 سال پس از ابتلا به دیابت خود را به آرامی نشان خواهد داد.
به همین دلیل در این مقاله قصد داریم راههای درمان نوروپاتی دیابتی را برای شما عزیزان شرح دهیم. همچنین در ادامه با انواع رتینوپاتی دیابتی، علائم، راههای تشخیص و روش های پیشگیری از آن بیشتر آشنا خواهید شد.
انواع رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو و غیر پرولیفراتیو
رتینوپاتی زمینه‌ای:
مرحله اول رتینوپاتی دیابتی است. در این مرحله عروق کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت می کند. مایع نشت کرده سبب تورم پرده شبکیه شده و یا رسوباتی به نام “اگزودا” را ایجاد می نماید.
با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمی گذارد اما ممکن است بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید می شود، تبدیل شود. از این رو رتینوپاتی زمینه‌ای به عنوان یک علامت هشدار دهنده محسوب می شود.
گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع می شود. مرکز دید، مسئول دیدن جزئیات ریز اشیا می باشد (مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله به نام تورم مرکز دید خوانده می شود و ممکن است باعث شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکل تر شود.
رتینوپاتی پرولیفراتیو (تکثیری):
حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بر روی سطح شبکیه رشد می کنند. این عروق جدید دیواره ضعیف تری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به خونریزی شوند.
خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و به صورت نسبی مانع عبور نور از مردمک به پرده شبکیه می شود در نتیجه تصویر تار و درهم می شود. (زجاجیه ماده شفاف و ژله مانندی است که مرکز چشم را پر می کند.)
این رگهای خونی غیرطبیعی ممکن است تبدیل به بافت سفتی شده که شبکیه را از پشت چشم جدا کنند و باعث جدا شدگی پرده شبکیه شوند که در صورت عدم درمان می تواند منجر به کاهش شدید دید و کوری شود.
رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک، روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود. رتینوپاتی دیابتی تکثیری (پرولیفراتیو) شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت می باشد. حدود 20% افراد دیابتی به آن مبتلا می شوند و می تواند سبب کاهش شدید دید و یا حتی کوری شود.
علائم رتینوپاتی دیابتی
معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید به صورت تدریجی ایجاد شود. شما ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها راهی است که به کمک آن می توان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.
وقتی که خونریزی ایجاد می شود دید شما تار شده، لکه هایی در آن پیدا می شود و حتی ممکن است به کلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی را تشدید کنند.
تشخیص رتینوپاتی دیابتی
راههای تشخیص رتینوپاتی دیابتی
بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم می باشد که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود. در واقع به علت احتمال ابتلای افراد دیابتی به رتینوپاتی، این افراد باید متناسب با سن خود در بازه های زمانی مشخصی به چشم پزشک مراجعه کرده و معاینه شوند.
در این روش، چشم پزشک چند قطره چشمی به داخل چشم شما می ریزد تا مردمک چشم کاملا باز شود. این کار باعث می شود پزشک بهتر داخل چشم را ببیند.
سپس پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ به داخل چشم شما نگاه می کند. در طی این معاینه چشمی، پزشک دنبال علائم زیر در چشم شما می گردد:
- وجود یا فقدان آب مروارید چشم
- رگ های خونی غیر عادی
- ورم، خون و یا رسوب چربی در شبکیه
- رشد رگ های خونی جدید و جای زخم
- خونریزی زجاجیه
- جدا شدن شبکیه چشم
- ناهنجاری عصب بینایی
چنانچه پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام “آنژیوگرافی با فلوئورسئین” باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟
در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق می شود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته می شود.
همچنین پزشک بینایی چشم شما را امتحان می کند و فشار چشم شما را برای بررسی گلوکوم (آب سیاه چشم) اندازه گیری می نماید.
پزشک در صورت نیاز از روش های تخصصی دیگری برای تشخیص این عارضه استفاده خواهد کرد.
درمان رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دیابتی چگونه درمان میشود؟
درمان بیماری رتینوپاتی دیابتی زمینه‌ای
اگر فرد به بیماری رتینوپاتی زمینه ای مبتلا باشد، احتمالاً بلافاصله به درمان نیاز ندارد. با این همه چشم پزشک به دقت چشم‌ها را معاینه خواهد کرد تا بفهمد چه زمانی باید درمان را آغاز کند.
فرد برای کنترل بهتر دیابت خود باید به صورت مرتب با پزشک متخصص غدد در ارتباط باشد. اگر دیابت به خوبی کنترل شود و سطح قند خون همیشه تنظیم شود، روند بیماری رتینوپاتی دیابتی زمینه ای هم کند خواهد شد.
درمان بیماری رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو (تکثیری)
اگر فرد به رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو و یا ورم لکه زرد مبتلا باشد، باید هر چه سریعتر تحت درمان‌های جراحی قرار گیرد. بر حسب اینکه شبکیه با چه مشکل به خصوصی درگیر باشد، ممکن است درمان‌های زیر به کار گرفته شود.
لیزر فتوکوآگولاسیون فوکال (Photocoagulation):
این روش درمانی، مانع از نشت خون و مایعات به درون چشم شده و یا فرایند آن را کند خواهد کرد. در طی انجام این عمل به کمک لیزر اجازه نشت مایعات از رگهای خونی غیر طبیعی داده نخواهد شد. این عمل معمولاً در مطب پزشک و در طی یک جلسه انجام خواهد شد.
اگر به علت ورم لکه زرد پیش از جراحی دچار تاری دید هستید، این جراحی احتمالاً نخواهد توانست بینایی شما را به حالت نرمال اولیه بازگرداند، ولی در عین حال احتمال زیادی وجود دارد که بتواند مانع از وخامت وضعیت ورم زرد شود.
لیزر شبکیه‌ای پی آر پی (Panretinal photocoagulation):
این روش درمانی رگهای چشمی غیر طبیعی را کوچکتر خواهد کرد. در طی این عمل به مناطقی از شبکیه که دور از لکه زرد چشم هستند لیزر تابانده خواهد شد. لیزر سبب کوچک شدن و جمع شدن رگهای خونی غیرطبیعی جدید چشم خواهد شد.
این عمل معمولاً در مطب پزشک و در طی یک یا دو جلسه انجام خواهد شد. دید فرد تا حداقل یک روز بعد از عمل تار خواهد بود. حتی ممکن است بعد از عمل مقداری از دید پیرامونی یا دید در شب افراد مختل شود.
زجاجیه برداری یا ویترکتومی (Vitrectomy):
در این عمل برش کوچکی در چشم ایجاد شده تا بتواند خون جمع شده در مرکز چشم و آسیب بافتی شبکیه را خارج کند. این عمل باید در مرکز چشم پزشکی و در اتاق عمل تحت بیهوشی موضعی یا عمومی انجام شود.
تزریق دارو به درون چشم:
این داروها از دسته‌ی مهارکننده‌های فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) هستند. این دارو با بلاک کردن سیگنال‌هایی که بدن برای رشد رگهای جدید می‌فرستد، مانع از رشد این رگهای غیر طبیعی خواهد شد. این روش درمانی به تنهایی و یا به همراه لیزر شبکیه‌ای پی آر پی تجویز خواهد شد.
درمان‌های جایگزین بیماری رتینوپاتی دیابتی
تا کنون چندین درمان جایگزین برای بیماری پیشنهاد شده که تاثیرات مثبتی بر روند بیماری افراد داشته است. با این همه برای اینکه مشخص شود که این درمان‌ها کارآمد و در عین حال ایمن هستند باید آزمایش‌های بیشتری انجام شود.
همچنین اگر هر گونه داروی گیاهی و یا مکملی دریافت می‌کنید، باید با پزشک خود مشورت کنید. چون ممکن است این داروهای گیاهی با داروهای شما تداخل داشته باشند. از طرفی برخی از این داروها در طی جراحی مشکلاتی همچون خونریزی زیاد را به دنبال خواهند داشت.
نکته: نباید به جای به کارگیری درمان‌های استاندارد تایید شده، درمان‌های غیر مطمئن تایید نشده را امتحان کرد. فراموش نکنید که درمان بیماری در مراحل ابتدایی از از دست دادن دید جلوگیری خواهد کرد.
عوامل خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی
چه کسانی در خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی قرار دارند؟
- تمام بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. به همین دلیل تمام بیماران مبتلا به دیابت حداقل سالی یک بار باید تحت معاینه کامل چشم پزشکی قرار گیرند.
- احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی در کسانی که مدت طولانی تریست به دیابت مبتلا شده اند، بیشتر است.
- رتینوپاتی دیابتی یکی از مشکلات حین بارداری در بیماران مبتلا به دیابت است. برای محافظت از بینایی، هر خانم باردار مبتلا به دیابت باید هر چه سریعتر تحت معاینه کامل چشم پزشکی قرار گیرد.
حتما بخوانید: دیابت بارداری چیست؟ | علل، علائم و درمان دیابت حاملگی
عوامل تشدید کننده رتینوپاتی دیابتی
برخی مشکلات به همراه دیابت می توانند رتینوپاتی را تشدید کنند و یا زمان بروز آن را سرعت بخشند. از عوامل تشدید کننده رتینوپاتی دیابتی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالا بودن قند خون فرد دیابتی به طور مداوم
- بالا رفتن فشار خون، که افزایش فشار نیز می تواند آسیب به عروق چشمی را تشدید کند
- بالا بودن چربی خون در فرد دیابتی
- وجود بیماری های کلیوی
- مصرف دخانیات، چه به صورت مستقیم، یعنی خود فرد مصرف کننده باشد و یا غیر مستقیم (فرد در معرض دود دخانیات افراد مصرف کننده قرار داشته باشد)
راههای پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی
به گفته برخی متخصصین، تنها راه پیشگیری از بروز عوارض چشمی ناشی از بیماری قند، کنترل دیابت است که با داشتن فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی صحیح و کنترل قند با داروی خوراکی و در صورت نیاز، انسولین تزریقی ممکن است. فراموش نکنید علائم چشمی دیابت فقط به علت بالا بودن قند خون بروز می یابد.
سخن پایانی:
جراحی معمولاً روند پیشرفت بیماری رتینوپاتی دیابتی را کند کرده و یا اینکه آن را متوقف خواهد کرد ولی باید توجه داشته باشید که جراحی درمان قطعی بیماری نیست. چرا که دیابت یک بیماری مادام العمر است و در آینده هم امکان آسیب شبکیه و تحت تاثیر قرار گرفتن بینایی وجود خواهد داشت. حتی بعد از انجام درمان‌های مختلف برای بیماری رتینوپاتی دیابتی فرد باید به صورت مرتب معاینات چشمی انجام دهد.
مطالب بیشتر:
